1. Yeni tip Koronavirüs İspanya’yı nasıl etkiledi?

İspanya’nın nüfusu 46 milyon 749 bin 794’tür. İspanya’nın nüfus yapısına bakıldığında yaş ortalaması 44,9 olarak bilinmektedir. Ülke genelinde yaşam beklentisi 84 yıl iken erkeklerde bu rakam 81,3 ve kadınlarda ise 86,7 yıldır.

Grafik 1. İspanya Nüfus Yaş Dağılımı

Kaynak: “Spain Demographics Profile 2019”, Indexmundi https://www.indexmundi.com/spain/demographics_profile.html, (Erişim tarihi: 1 Nisan 2020).

İspanya, Avrupa’da İtalya’dan sonra Koronavirüsün (COVID-19) en yoğun görüldüğü ülke olarak bilinmesinin yanı sıra dünyada da üçüncü sırada yer almaktadır.

İspanya sağlık bakanı 1 Nisan’da yaptığı açıklamada ülkesinde yeni Koronavirüs vaka sayısının 110 bin 238’e, hayatını kaybedenlerin 10 bin 3’e ve iyileşenlerin de 26 bin 743’e ulaştığını bildirmiştir. Toplamda enfekte olanların yaklaşık yarısı (54 bin 113) ülke genelinde hastaneye kaldırılmakta ve bunların 6 bin 92’si yoğun bakımdadır. Hastaneye yatırılanların yüzde 48,7’si 70 yaşın üzerindedir. 50-69 yaş arasında olanlar yüzde 35,3, 30-40 yaş arasında olanlar yüzde 13,8 ve 29 yaşın altındakiler ise yüzde 2,2’dir. Ülkede en çok etkilenen bölgeler Madrid, Katalonya ve Kastilya-La Mancha’dır. İspanya –bazı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi– yaşlı bir nüfusa sahiptir. Bu nedenle İspanya Avrupa’nın Koronavirüsten en çok etkilenen ülkelerinden biridir.

Tablo 1. Özerk Bölgelerde Koronavirüs

Kaynak: “Enfermedad por el Coronavirus (COVID-19)”, Ministerio de Sanidad, https://www.mscbs.gob.es/profesionales/saludPublica/ccayes/alertasActual/nCov-China/documentos/Actualizacion_63_COVID-19.pdf, (Erişim tarihi: 2 Nisan 2020).

2. Koronavirüs ile mücadele kapsamında İspanya’nın aldığı önlemler nelerdir??

Vaka ve ölü sayısı Madrid’de artınca İspanya hükümeti 10 Mart 2020’de başkent için önlemler almaya başlamıştır. Kreşler ve üniversiteler de dahil olmak üzere tüm okulların Madrid bölgesinde kapanacağını ve bunun 11 Mart’tan itibaren geçerli olacağı ilan edilmiştir. Benzer bir önlem virüsün yayılımında ikinci sırada olan Bask Bölgesi’ndeki Vitoria ve La Bastida kasabalarında da alınmıştır. İspanya Sağlık Bakanı Salvador İlla bu bölgelerde ev ofisi ve telekonferansları desteklemenin yanı sıra kalabalık ortamları engellemek için iş yerlerinde saatlik rotasyonlar düzenlemesini talep etmiştir.

En çok etkilenen şehirlerde alınan güvenlik ve sağlık önlemlerine rağmen ülke genelinde toplamda 5 bin 700’den fazla vaka tespit edilmiş ve en az 183 kişi ölmüştür. Bu nedenle 14 Mart 2020’de Koronavirüs salgınını önlemeye yönelik İspanya Başbakanı Pedro Sanchez on beş günlük olağanüstü hal (OHAL) ilan ettiğini ve İspanya’nın tamamının karantinaya alındığını duyurmuştur. İspanya Koronavirüse karşı mücadelede İtalyan modelini takip etmeye karar vermiştir. 26 Mart’ta alınan kararla karantina 11 Nisan’a kadar uzatılmıştır. Bu kapsamda birçok önlemler alınmıştır:

1. Hükümet orduyu seferber etmiştir.
2. Ülke genelinde okullar ve üniversiteler kapatılmıştır.
3. Müze, tiyatro, çocuk parkı gibi kalabalık alanlar kapatılmıştır.
4. Ancak işe gitmek, gıda satın almak, doktora ve eczaneye gitmek için dışarı çıkılmasına izin verilmektedir.
5. Zaruri olmayan mağazalar ülke çapında kapatılmıştır.
6. İspanya kara sınırlarını Fransa ve Portekiz ile kapatmıştır.

3. İspanya sağlık sektörünün mevcut durumu nasıldır?

İspanya sağlık sistemi büyük baskı altındadır. Ülkede 4 bin civarında yoğun bakım yatağı bulunmaktadır. 19 Mart’tan itibaren hastanede yatması gerekmeyen hastalar Madrid’de bulunan bir otele alınmaya başlamıştır. Diğer oteller ise ordu yardımı ile geçici hastane haline getirilmeyi beklemektedir.

Tıbbi ekipman eksikliği ve devlet hastanelerinin çok yoğun olması nedeniyle İspanya hükümeti özel tıbbi klinik ve kuruluşların halk sağlığı hizmetlerine gerekli sağlık tesislerini ve personelini sağlamasını talep etmiştir. Ve yine Koronavirüs ile mücadele kapsamında Sağlık Bakanı Salvador İlla 15 Mart Pazar günü yaptığı açıklamada tıbbi ekipmana (maskeler, hidroalkolik jel, solunum cihazları vb.) sahip tüm şirketlerin kırk sekiz saat içinde kendilerini yetkililere bildirmesi gerektiğini duyurmuştur. Hükümet birçok vakayla başa çıkmak için binlerce tıp öğrencisini ve uzmanlık sürecindeki doktorları seferber etmiştir. Sağlık bakanı 27 Mart’ta İspanya’da ikamet eden yabancı uyruklu 200 doktor ve hemşirenin ülkenin ulusal sağlık sistemine katılacaklarını açıklamıştır. Sağlık personeli için koruyucu ekipmanlar da ayrı bir sorun olmaya başlarken uzmanlar bu durumun sürdürülemez olduğunu belirtmektedir. Bunun ilk nedeni ise birçok sağlık çalışanının kendilerini korumak için maske bulamamalarıdır. İspanyol yetkilileri polisin aramaları sayesinde 1,5 milyon maske toplamayı başardıklarını bildirmiştir. Özel sektör ekipman eksikliğini telafi etmek için de yardım sunmaktadır.

İspanya, Çin’den dağıtıma hazır 640 bin Koronavirüs hızlı algılama testi almıştır. Sağlık personelleri bu test kitlerinin iyi çalışmadığını fark edip hata oranının da yüzde 80 olduğunu tespit etmiştir. Madrid’de bulunan Çin büyükelçiliğinin şirketin ihracat lisansının olmadığını iddia etmesi İspanya’da büyük bir tartışmaya neden olmuştur. Bu nedenle İspanya alınan Koronavirüs tanı kitlerini üreticiye iade edeceğini açıklamıştır. İspanya Sağlık Bakanı Koronavirüsle mücadele kapsamında 5 milyon hızlı tanı kiti sipariş edildiğini ve bu kitlerin Nisan sonuna kadar İspanya’ya ulaşmasının beklenildiğini açıklamıştır.

İspanya, NATO’ya bağlı olan Avrupa-Atlantik Afet Yanıt Koordinasyon Merkezi’nden (EADRCC) sağlık malzemesi talebinde bulunmuştur. Ekipman eksikliğiyle karşılaşan İspanya 500 bin hızlı test kiti, FFP3 tipi 150 bin solunum maskesi, 5 bin yüz koruma maskesi, 150 bin tek kullanımlık önlük, 1,5 milyon ameliyat maskesi, 1.000 kızılötesi termometre, 10 bin koruma gözlüğü ve 500 mekanik ventilatör istemiştir. Bunun akabinde Türkiye 1 Nisan’da İspanya’ya temel ihtiyaç yardım malzemeleri göndermiştir. İspanya üst düzey temsilcileri sağlanan yardım için Türkiye’ye teşekkürlerini sunmuştur. Türkiye’nin bu yardımı ülke tam bir krizdeyken ve AB’den yardım çağrısına cevap almadığı bir zamanda gelmiştir.

4. Koronavirüs İspanya’nın turizm sektörünü nasıl etkiliyor?

İspanya’daki turizm sektörü ülkenin gayrisafi yurt içi hasılasına (GSYH) dolayısıyla ekonomiye ve aynı zamanda İspanyol nüfusunun istihdamına en fazla katkıda bulunan sektördür. İspanya 2008 ekonomik krizi ve İzlanda yanardağı gibi krizleri ve belirsizlik durumları yaşamıştır. Uzmanlar, İspanya hükümetinin Koronavirüse karşı aldığı bütün önlemlerin turizm ve ülke ekonomisi üzerinde doğrudan bir etkisi olacağını beklediklerini açıklamıştır. Koronavirüs sebebiyle seyahat iptallerinde bir artış görülmektedir. Bir diğer yandan da kısa ve orta vadede turizm büyük düşüşe tanık olmaktadır.

Turizm sektörü Koronavirüs salgını nedeniyle daha önce hiç görülmemiş bir krizle karşı karşıyadır. Turizm Ofisi bu krizin işlerin yüzde 20’sini (yaklaşık yarım milyon iş) etkileyebileceğini tahmin ediyor. Ancak bu hesaplama turizm sektörü faaliyetinin Nisan sonunda normale döneceği düşünülerek yapılmıştır. Koronavirüse karşı alınan önlemlerden dolayı Paskalya tatili için yapılan rezervasyonlar turistler tarafından iptal edilmiştir. Ayrıca yaz tatilleri de dahil olmak üzere bütün yıl için yapılan rezervasyonlar 2019’daki aynı tarihlere göre yüzde 60 oranında düşmüştür.

Devletin aldığı önlemler ekonominin yavaşlamasına neden olmuştur. İspanya dahil olmak üzere dokuz ülke Koronavirüs salgınına yönelik ortak borçlanma enstrümanının kurulmasını istemiştir. Bu ortak borçlandırmadan beklenti AB ülkelerinin sağlık sistemini güçlendirmek ve Koronavirüsün ekonomik etkisini azaltmaktır. İspanya’ya göre bu ortak borçlanma mekanizması AB’nin temel birlik ve dayanışma misyonunu tekrar canlandıracaktır. Fakat Avrupa ülkelerinin virüsle mücadele konusunda ortak bir politika belirleyememesi gerginlik yaratmaktadır. İspanya Başbakanı Sanchez’in Avrupa Konseyi’ndeki görüşmesinin ardından AB’nin ortak ve etkili bir karar alamamış olmasından dolayı Birlik içinde ciddi bir gerginlik oluşmuştur. Hollanda, Almanya, Avusturya ve Finlandiya’nın reddetmesiyle ortak borçlanma talebi reddedilmiştir. Şansölye Angela Merkel mevcut Avrupa enstrümanlarının yeterli olduğunu ve yeni mekanizmalara gerek duyulmadığını açıklamıştır. Ortak borçlanmanın reddedildiği açıklansa da bu enstrümanı talep eden ülkelerin nüfusunun 200 milyondan fazla olduğu bilinmelidir. Ve bu rakam bütün AB’nin yarısını temsil etmektedir.

5. Katalonya, İspanya hükümetinin OHAL ilan etmesine karşı nasıl bir tepki verdi?

İspanya’da yasama ve yürütme yetkilerine sahip on yedi özerk bölge bulunmaktadır. Mevcut durum ve Koronavirüsün yayılması nedeniyle İspanyol merkezi hükümeti İspanya Anayasası’nın 116. maddesine dayanarak ülke çapında OHAL ilan etmiştir. Anayasa’nın 116. maddesi İspanya hükümeti tarafından kabul edilen kararnamenin OHAL bildiriminin etkilerinin geçerli olacağı alanı ve bölgeyi belirleyeceğini belirtmektedir.

Özerk bölgeler arasında yer alan Katalonya hükümetin aldığı karardan memnun olmadığını bildirmiştir. Bu bölge sıklıkla merkezi yönetime karşı gelmesiyle bilinmektedir. Misal geçtiğimiz senelerde bağımsızlık isteği ve referandum sebebiyle İspanya’da ciddi bir siyasi kriz yaşanmıştır.

Katalonya özerk yönetim başkanı olan Quim Torra Koronavirüs salgını mücadelesi kapsamında gücün merkezileşmesi nedeniyle gerekli güçlerinden mahrum edildiğini düşünmektedir. Dolayısıyla bu merkezileşme Katalan hükümetinin merkezi hükümetten daha katı güvenlik önlemleri almasını engellemektedir. Bu nedenle Katalonya, İspanyol hükümetinin otoriter amaçlar için OHAL’i ilan ettiğini iddia etmektedir. Gücü bir süreliğine merkezileştirerek Koronavirüsün yayılmasına karşı mücadele eden İspanya hükümetinin aldığı bu önlemler Katalan ayrılıkçılarının görüşlerini ve bağımsızlık arzularını güçlendirebilir.